Barborka

Ojgyn z Pnioków

I jo tyż cosik ło berkmonowskim świyncie:
No, toż momy dzisioj gryfny fajer, świyntyj Barbary abo – nikiej to richticzne Ślonzoki godajom – „BARBORKA”. Wiycie, sam u nos, samtyjesze ludzie majom tak na isto dwa telkie fajery: świyntego Florijana i świyntyj Barbary. I cołki rok jes beztoż posztiklowany na dwie tajle. Na wiesna, we moju to jes „Dziyń Hutnika” – znacy świyntego Florka, a na podzim, niyskorny podzim razinku we grudniu jes ci „Dziyń Gornika” – znacy „Barborka”. Bo tak po prowdzie, to kiej sie tak cowiek napocznie kukać naobkoło to łod Mysłowic bez Katowice, Siymianowice, Chorzów, Bytoń, Świyntochlowice, Ruda Ślonsko, Zobrze i aże do Gliwic, wszandy jes i pora werkow, i pora grubow. Jużcić terozki to już możno niy we wszyjskich tych miastach jes to prawie (a i wyboczcie mi te, kierych żech sam terozki dzisioj niy wyczytoł), bo niyftore werki i mocka grubow już pozawiyrali. Nale, jakech pedzioł momy dzisioj tyn gryfny i zwykowy fajer: „Barborka”, tela, co bydzie to dzisioj niy richticzny fajer telki, kiery sie jesce bez pora miesincy niyskorzij spominało, nale telki barzij jankorny skuli tyj rudzkij tragedyji, skiż tego, iże berkmony niy poradziyliby terozki fajrować na cołki karpyntel poranoście dni po tym, kiej jejich kamratow zatrzasło tam na dole we „Halymbie” i ze kieryj to gruby tych grubiorzy ze Jich łostatnij szychty wykludziyli na wiyrch na marach i we miechach. I Wiycie, tak mi sie to sam wszyjsko gynał skuplowało. Bo niy lza dzisioj za tela szpasować, bo niy idzie fajrować ze srogom muzykom, i to niy ino skuli tego, coch dzisioj przodzij sam rzondzioł, ino ze telkich tyż starodownych powiarek, legyndow a co jo to tyż zarozki wyekleruja. Dejcie pozor na telko gryfno sztrofka (blank niy miarkuja cyjo łona jes):
Hej Barborko, szkowroźno cero
Skarbniku i ty Damo Bioło
Niech sie wroci szykowne świynto
Niech sie raduje Polska cołko.
Bo Barborka już łod pieronym starego piyrwyj boła patronkom nogłygo zemrzicio.
Boła świynto Barborka szwarnom i galantnom dziołchom, kieryj Jeji fest zabrany łojciec uchlastnoł bardom gowa skuli tego, co Łona dała sie łokrzcić i napoczła być krześcijankom. Nałonczos we tego Jeji łojca, Dioskura ze Heliopolis pieron ze jasnygo niyba szczeloł, prasknoł. Tyn Jeji patronat, ta Jeji flyjga – festelnie istno – nie miarkuje sie ino do grubow. Bo jes ci Łona wywołanom patronkom tych, kierym sie ścigo znacy patronkom dobryj śmiyrci. A, iże coroz to mynij flyjguje sie te berkmonowskie stare zwyki, idzie sam pedzieć, co depto pomaluśku umrzitniyńcie tych wszyjskich szykownych murckowskich prziwykow. Eźli to jes dobro śmiyrć. Werci sie ździebko ło tym pomedikować, kapeczka ci poślynczeć.
No, toż możno terozki małowiela jo byda rzondzioł ło tych berkmonowskich zwykach ło tym, co tyż sie zawdy we ta „Barborka” sam u nos na Ślonsku dzioło. Ślonzok-grubiorz bakoł kożdydniowo po dwanoście godzin, i to piontek-świontek i niydziela a do swojij gruby musioł drugdy deptać i poranoście kilomyjtrow. Kożdy śnich sztram wierzoł, iże kiej rzykoł na cechownii przodzij sjechanio na doł, niy trefi ci go tam na tym szpongu, tam na przodku żodyn niyszczysny fal, a Barborka bydzie nad niygo wachować i dować na niygo i kamratow pozor. Po fajrancie juzaś tyż niy zaboczoł podziynkować tyj swojij Patronce za łopiyka tam na dole i za Jeji flyjga nad jejigo cołkom familijom na wiyrchu.
We „Barborka” z rańca we miastach kaj byli gruby, po zidlongach, po kolonijach familokow kaj miyszkali w kupie grubeloki, hajery, berkmony, hawiyrze – i jak by tam jejich jesce niy mianować – maszyrowali dmuchocze, cołkie damfkapele ze łyskajoncymi, wyglancowanymi trompyjtami i we paradnych mondurach, godnych pufjakach, coby skrzikować, swoływać wszyjskich berkmonow na jejich gruby. Kiej sie już wszyjskie do kupy poskludzali – tyż we paradnych mondurach – we berkmonkach ze cornymi i farbistymi fyjderpuszoma na gowie, ze bardami (te ino, kiere je już erbli) kroczali do nojbliższyjszygo kościoła – a byli kościoły pod wezwaniym świyntyj Barbary, nikiej we Chorzowie – na mszo „barborkowo” a niyskorzij, już po tyj srogi mszy ze asistom tompali nazod na gruba lebo do jakigosik ze jejich „Domow Kultury”, kaj boł dlo wszyjskich szumny łobiod. Po tych cołkich blank „łoficijalnych” paradach wszyjskich wrotnych już berkmonow we jejich chałupach witali mamulki, babeczki i dziecka. Rest tego dnia to już boło we familijach, kaj łojciec-hajer czuł sie istom gowom rodziny, kaj tymu łojcu-berkmonowi bedinowali we wszyjskim: mamulki, babeczki i gryfnie na tyn dziyń wysztiglowane, usuchliwe dziecka. I, abo boł juzaś tyn richticzny ślonski łobiod ze roladom, ze cornymi abo biołymi kloskoma i modrom kapustom, abo jakiesik jesce inksze jodło ze kurziny (ze pilika, pulta, hyndyka), ze mycoka lebo łowiynziny, abo tyż jesce i telki gryfny, warzony sam ino u nos na Ślonsku, łod blank starego piyrwyj bez nasze jesce starecki, „berkmonowski gorczek”. No, i – jak zawdy – pora flaszecek piwa abo i cosik łostrzyjszygo, choby telko naszo, ślonsko „warzonka” na miodzie lebo na szpricie ze korzynioma. A dowało sie jom we kamionkowych pioczkach na gorko. No, a na som łostatek jesce roztomajte zorty ślonskigo kołocza ze posypkom, kyjzykuchyn lebo jakiesik kołoczki, kiere rychtowali do kupy mamulki ze cerami lebo niywiostkami.
Zawdy tyż jesce skorzij „Barborki” abo zarozki po barborkowym fajerze na kożdyj grubie bajstlowali telkie „karczmy piwne”, kaj trefiali sie mode grubeloki, cypy ze swojimi sztajgrami, hajerami abo i bachmistrzoma. Byli to gryfne, fest szpasowne i blank niypostne trefy ze skokaniym bez skorka, kaj niyftorym modym hajerom szło przipnońć nadbytnie knefle na kraglu tyj pufjaki – nowym hałerom. Znodech kajsik we tym internycie, iże bajstlowało sie „babskie combry”. Nale, to niy jes prowda, to ino bez łostatnie lata babom sie ubzdało. Bo „babskie combry” sam u nos byli zawdy ino na fajrant faszingu, na miynsopust. Juzaś na berkmonowskich „karczmach piwnych” babow blank niy boło (no, cheba ino do bedinowanio przi stole) chocia, bez łostatnie lata i to sie ździebko zwekslowało.
Natynczos, na te „barborki” – bo przeca to już boło po piyrszyj jagwiyntowyj niydzieli – nasz biskup abo i arcybiskup dowoł wszyjskim hajerom przi jejich świyncie dyspynza na wszyjskie jejich uciychy. Fajer na tyj piwnyj karczmie napoczynoł sie prziwitaniym zwykowym „Szczyńść Boże” napytanych byzuchantow i łodśpiywaniym „Hymnu gorniczygo”. Niyskorzij juzaś to ci boło suchanie bojcynio starych berkmonow, wiskanie roztomajtych naszych, ślonskich, grubelackich śpiywek, łozprawianie naszych ślonskich wicow, bajstlowanie roztomajtych szpasow i sztychanie, i doskwiyranie modziokom abo grubowym zawalacom i ciućmokom. Wszyjsko to jużcić festnie podlywało sie zajdlami, kufami abo i tuplokami piwa, gorzołeckom, coby te jodło, fetowne jodło żodnymu niy zaszkłodziyło. A boło tego jodła bogato, mocka, i co tyż tam na tych biołych i fest wyszkrobionych tisztuchach niy boło? Gryfne ajsbajny, i to telkie sroge coby kostyry za łokno wystowali, ze krzonym abo mosztrichym, ślonski wuszt na gorko, krupnioki i żymloki skwarzone ze cwiblym i knoblochym.
I tak boło możno i do łońskigo roku. Dzisioj już tego niy bydzie. Niy bydzie telkich szumnych fajerow, niy bydzie tyj srogij uciychy nikiej piyrwyj ... bydzie ździebko inakszij. Bo niy lza, niy godzi sie dzisioj szpasownie fajrować, kiej dziepiyro co pochowali kamratow ze „Halymby”.
Rzondziołech sam przodzij ło tym cołkim doskwiyraniu i sztychaniu roztomajtych zawalacow, gramułow i grubowych mamlasow. I tu mi sie spomnioł telki fal. Sztajger pado do jednygo zgniylucha i telkigo grubeloka-śmierdzirobotki:
– Suchej ino Bercik ty giździe diosecki. Ciebie to kiejsik musiało trefić przi robocie jakiesik pierońsko srogie niyszczyńści, prowda?
– A po jakiymu tak miarkujecie panie sztajger?
– Abo zawdy przed robotom we cechowni, pokiel niy sjadymy na doł we łocach mosz telki pieronowy strach !
Nale, tyż porzond nom sam na Gorny Ślonsk, za tego iglatego Eda wciepowali ciyngiym goroli za dyrechtorow. I kiejsik telkigo nowygo dyrechtora kajsik ze gor, kiery mioł być u nos na „Grofce”, łoprowodzoł jedyn sztajger po Chorzowie. Byli i we werku, byli i na jednyj grubie, na drugij, we panaziyntkowym Parku Kultury i na łostatek przikludziyli sie do kupy na telko naszo „karczma piwno”. Tyn Gorol, tyn nowy świyży dyrechtor tak ci sie zwyrto, tyrpie sie i fomluje, i myndzi aże wybulkoł:
– Wiycie, panie Gogolin. Tu u wos jes fajnie nale u nos, jest ło wiela, wiela, mocka gryfnij.
– Po jakiymu – pyto sie berkmon – co Wom sie tu u nos niy zdo.
– Ano, bo my momy telkie wielgachne gory i tela.
– Bogać tam gory, tyż mi mecyje. My tyż tu mieli gory nale kozali my je wyglajchować do jednakigo. Bo u nos w Chorzowie zawdy musi być ordnung i porzondek. Wiedzom łoni ?
Kciało by sie sam jesce wiyncyj poberać, poklycić i poszpasować nale niy lza, niy zdo sie I tak sie miarkuja, co wszyjski przi tych barborkowych mszach łoświyciyli tyż chocia jedna świycka za tych, kierzy już na nos sam z wiyrchu filujom.
No, toż „Szczyńś Boże” wszyjskim berkmonom przi jejich świyńcie !!!