Ło ślónskim Skarbniku, ło naszym Skarbku...

Ojgyn z Pnioków

Idzie to tyż posuchać na [link widoczny dla zalogowanych]

We Logiewnikach – terôzki to jes dziylnica Bytónia – bół ci (a możno i do dzisiôj jesce jes?) taki krziż pokutny, takô bożomynka. Dôwno już tymu nazôd tameszne ludzie łozprawiali, co tyn krziż łostoł postawióny na grobie bracika łod świyntyj Barbórki. Zemrziło mu sie bezmać skuli tynsknicy za szwestróm a pochowôł go tam jego wiyrny słóga. Ta Barbara, Barbórka łogłosiyli świyntóm, kiej jeji łojciec-łoszkliwiec uchlastnół Ji gowa. Mianowôł sie tyn łojciec, tyn zbrodziyń Zobrzyski i bół srogim dziydzicym, pijynżnym siodłokiym kajsik kole Gogolina. Kiejsik tymu istnymu pokozôł sie wrółz Pónbóczek i pedziôł:
– Skarbniku Zobrzyski! Srogoś, festnie żeś napochôł, srogeś mordyrstwa tyż popełniół. Żôdnymu, nikómu żeś niy przoł. Dlô cia nôjważniyjsze byli ino pijóndze i twoji szace, twoji skarby. To, co żeś nawyrobiôł ze swojóm ceróm, iżeś jóm sóm, swojimi gracami ukatrupiół, to ci tego już niy idzie wyboczyć. Nale, beztóż co duszycka twojij cery, kierôś sóm zaciukôł, ciyngiym rzykô po klynczóncku do mojigo Łojca ło smiyłowanie, ło zlitónek nad cia, niy moga jô ci wiela sam terôzki nasztrofować. Tóż tyż dej sie terôzki gynał pozór, co ci byda rzóndziół. Ze tych twojich szaców, ze tych skarbów, kiereś sam we ziymi zakopôł, kiereś do tyj świyntyj ziymi skludziół, ludzie bydóm mieli po wiyczne czasy isto ciepluśko. Nale, bydóm tyż je musieli na wiyrch, na ta świyntô ziymia fest procnie fedrować. Ty juzaś na wiyki, wiyków amynt bydziesz pokutowôł, bydziesz blank sóm i sztyjc ino tynsknica za twojóm ceróm bydzie ci syrce źrić. To bydzie twoja nôjwiynkszô mordyrka. A tukej na dole, pod ziymióm bydziesz fórt wandrować i szwandrać sie. Bydziesz tyż dôwôł pozór na berkmónów, coby sie jim nic sam na dole we tych wszyjskich grubach niyszczysnego niy stało. I kiej ino bydzie dló nich opaśnie, gyferlich, ty bydziesz klupôł we ściana na szpóngu abo blyskniesz karbidkóm ze dalekości. A twoja cera-ciyrpiyntnica bydzie łod terôzki patrónkóm tych wszyjskich grubiorzy. Nó, i tak tyż sie stanyło. Już łod blank, ale to blank starego piyrwyj wdycki, kiej berkmóny, hajery, hawiyrze majóm sjyżdżać na dół, na szychta, to przodzij we cechowni rzykajóm do świyntyj Barbórki, a tyn Skarbnik-Zobrzyski suchô tego rzykaniô i maluśko a syrce mu niy puknie ze takigo srogigo jankoru; nó i szwandrô sie tak, gymzi i przetwiyrô sie tam a nazôd pod ziymióm.
I takech łod świyntyj Barbórki doszoł do tego côłkigo Skarbka, Skarbnika, kierego pokazôwali zawdy na łobrôzkach nikiej takigo fest zwiykowanygo starzika ze blank biôłóm brodóm, kiery hilfuje, łopatrowo wszyjskich, kiere bakajóm na dole, na grubach. Miôł ci tyż jesce miast normalnych szłapów cigowe kopytka i ino pó nich szło poznać, co to jes Skarbnik, bo poradziół, i zawdy to robiół, przeblyc sie za sztajgra. I wedle wszyjskich gyszichtów, szykownych powiarek ło Skarbniku, wszyjsko co jes pod ziymióm, côłkie szace, côłkie skarby przinoleżóm jimu, i abo łón do zwólô – wtynczôs ludzie mogóm je fedrować dlô sia, abo i niy do jim zezwolyństwa, i wteda mogóm być roztomajte niyszczysne cufale dlô berkmónów. I tak tyż kôżde miasto, kôżdô gruba sam u nôs na Ślónsku mô swoji powiarki i szykowne gyszichty ło tym Skarbku. Możno terôzki corôzki mynij (skuli tyj dioseckij telewizyji i interneca) nasze starecki i starziki łozprawiajóm dzieckóm ło tym grubowym duchu, ło tym dobrym duchu, ale i – kiej potrza, kiej ftosik coś napocho – fest łoszkliwym i bodlawym.
Stare berkmóny rzóndziyli, co tyn Skarbnik festelnie niy ciyrpi, niy mô rôd piskaniô, ciurlikaniô pod ziymióm, a już nôjbarzij niy mô rôd, kiej kieryś ze grubiorzy napocznie na dole przi robocie pierónować i sklinać choby fórmón. Poradzi łón wtynczôs mocka zbajstlować takimu istnymu na łostuda. Chocia drugda i tak sie moge przitrefić, co do kupy ze tóm łostudóm, poradzi tyn nasz Skarbek łobyrtnóńć jóm i na dobre.
Bóło to kiejsik blank przed Wilijóm, przed Godami. Jedyn berkmón-maszyniok ze gryfnóm launóm deptôł sie na gruba do roboty. Kiej już sjechôł na dół, na przodek, uwidziôł, co narôzki łozewrziła sie ściana wónglô a ze pojstrzodka wylazuje srogi chop i przimykô sie ku niymu. Bół to na isto Skarbek, kiery przełónacół sie we sztajgra. We gracach smycół karbidka, takô berkmóńskô blyndówa.
– Pódź symnóm! – łozwôł sie łón do tego istnego.
Zestrachany berkmón usuchliwie poszôł za niym i wandrowali bez te wszyjskie grubske sztreki. Kiej po dugszym wandrowaniu sztopli przed blank goldowóm chałupóm, tyn berkmón spytôł sie tego Skarbnika, eźli moge sie kónsek ze tyj chałupy, taki maluśki szpliterek łodchlastnóńć. Skarbnik dôł mu zwóla, grubelok skukôł do kabzy tyn kónszszycek goldu i podeptali dalszij. A łóni bez côłkô dróga gryfnie sie łozprawiali i na łostatek tyn Skarbnik rzyknół:
– A ty, musisz mi jutro po Wiliji przismycyć sam na dół po ździebku ze twojigo wszyjskigo jôdła, kiere bydziesz miôł na wilijnyj wieczerzy... – i zarôzki sie kajsik straciół, kajsik sie zapodziôł.
Tyn wystrachany berkmón poszoł curik na swój szpóng, kaj trefiół tyż już swojich kamratów, kierzy fedrowali już drugô (!) szychta. Kiej ci na fajrant wykludziyli sie łóne na wiyrch, tyn istny łopedziôł kamratóm wszyjsko, co mu sie tam na dole przidarziło, i coby go niy mieli za cygóna, pokôzôł jim tyn kónseczek goldu, kiery miôł we kabzi. We tym łoka mrziku tyn goldowy kiźlok zwekslowôł mu sie na takô srogo berga wónglô.
Nale, na drugi dziyń, już po Wiliji poszôł juzaś na szychta i drużnie ze łobiyckóm prziniós Skarbkowi po ździebku jôdła ze wilijnygo stoła. Skarbnik przodzij kuknół, niyskorzij sie gryfnie pojod i po jakisik kwilce straciół sie, kajsik sie zapodziôł. I już tyż nikandy i nigdy sie tymu istnymu grubiorzowi niy pokôzôł.
Jakech sam już pedziôł, jes mocka roztomajtych gyszichtów i powiarek ło tym grubowym duchu, ło tym Skarbku. Tóż tyż dociepna terôzki i takô:
Dôwno, dôwno tymu nazôd, we naszyj chorzowskij grubie „Król” (a możno to bóło na „Grofce” lebo na „Wyzwolyniu”? – niy bocza blank gynał) łobalyli sie, zarabowali sie do imyntu drzewnianne sztómple na szpóngu i przisuło dwuch hajerów, starego Môrcina i jego synka Lojzika. Wystrachali sie chopy festnie i napoczli wajać i jamrować, fto tyż jich sam usłyszy, fto jich sam nôjńdzie, fto jim hilfnie? Siupnyli sie tak pod tóm wónglowóm ścianóm i medikowali po cichuśku. Śleciôł jedyn dziyń, przeszła noc, śleciôł drugi dziyń, aże już blank zagaśli jejich karbidki. Po ćmoku szło ino usłyszeć jak stary Môrcin, już blank ciynki, jamruje we fibrze, iże mu sie festelnie kce słepać. Tyn jego synek Lojzik krajzowôł ci tak naobkoło bez cweku, aże na łostani driker trefiół miyndzy tymi bergami wónglô na takô ducka, kaj zbiyrała sie woda, ftorô skapowała ze ferszty. Nabrôł tyj wody do gorzści i deptôł ku łojcowi. Łorôzki we tym ćmoku pokôzała mu sie takô światło perzółna. Skapnół sie, prziszoł na to, co to jes tyn wywołany Skarbnik, tyn co to wachuje te wszyjskie szace, te podziymne skarby na kôżdyj grubie.
– Szczyńść Boże synek! – pozdrowiół Lojzika Skarbnik. – Ty żeś mi sie festnie spodobôł, na isto widzisz mi sie. Beztóż dóm ci mocka chuby, bogajstwa. Môsz sam taki gryfny pakslik i tóm hakóm, tym krympoczym, kiery dziyrżysz we gracy, łozpraskniesz go, a driny nôjńdziesz srogi skarb. Nale, Lojzik suchôł jak jego łojciec już blank po cichuśku mamrô ło ta woda i pedziôł do tego Skarbka:
– Niy wezna tego pakslika, niy łozpraskna go mojóm hakóm, ino wartko pójńda do łojca, bo cosik mie sie zdo, iże łón już zebiyro sie i moge chnet sjechać.
Skarbek sie kajsik zapodziôł, straciół sie, a do kupy śniym i tyn pakslik.
Lojzik dosmycół łojcu ta woda we gorzści i wtynczôs usłyszôł ci taki głós:
– Skuli przónia i urzóndu (łobowiónzku) – niy kciołeś być zabrany, bogaty. Beztóż tyż przinoleżi ci sie srogô nadgroda. Zebier ze sia krympocz i kopej na tym placu kaj bół tyn mój pakslik. Tam nôjńdziesz richticzny szac, nôjsrogszy skarb. Lojzik napocznół radlić we tym wónglu, kaj mu tyn głos pedziôł, ale skuli tego bakaniô, bół już blank ciynki i do łostatka łoklapuciôł. Łorôzki pokôzała mu sie srogachnô dziura bez ftorô wlatowało rajn światło i świyży luft. Lojzik napocznół wrzesceć, wołać ło hilfa i retóng. Hajery, kiere sznupali za niymi, dokopali sie do niygo i jego łojca, i wysmycyli jich na wiyrch, na luft. A Lojzik już w dóma po porzykaniu do świyntyj Barbórki mrónknół sie pod fusiskiym:
– Prôwdaś rzyknół mój Skarbniku, skarbuch sie na isto dokopôł; na isto dokopôłech sie do nôjsrogszygo skarbu, nôjgryfniyjszygo szacu – ŻYCIÔ !