Blank po Hubertusie...

Ojgyn z Pnioków

Idzie to tyż posuchać na [link widoczny dla zalogowanych]

Wiycie! To wszyjsko skuli tego świyntygo Huberta, kierymu sie bezmać we srogim lesie ukôzôł lelyń ze krziżym, ftory mu sie goroł miyndzy rogami, miyndzy – jak to juzaś myśliwce gôdajóm – tykami tego jejigo wiyńca. Trza tu jesce dopedzieć, iże my sam u nôs na Ślónsku tak po prôwdzie imiynin niy fajrujymy, ale sóm niyftore świynte, kierych sie zółwizół spóminô. Tak tyż jes we listopadzie, kiej we piyrsze dwa tydnie, spómino sie świyntygo Huberta i świyntygo Môrcina. Nó, choby ino we takich gryfnych przipowiarkach:
„Kiej łónego czasu sagi las nastowô,
świynty Hubert z lasu côłki łobiod dowô.”
„Bywô zawdy przi Môrcinie – i u nôs łogiyń już w kóminie.”
Nó, i jesce jedna gryfnô (możnoście dali pozór we te srogachne świynto jedynôstego listopada):
„Kiej świynty Môrcin po wodzie, to Gody bydóm po lodzie.”
Nó ale, jadymy dalszij podle raje. Ze tym świyntym Hubertym, Hubertusym skuplowany jes inkszy świynty – Eustachy. Niy poradza gynał spokopić, kiery śnich tak na isto bół tyn nôjważniyjszy, bo we powiarkch, we berach nôjprzodzij sie tymu Eustachymu pokôzôł lelyń ze krziżym we rogach (już bezmać we II w.) a dziepiyro we siódmym wiyku tyn sóm lelyń pokôzôł sie (jesce niy świyntymu) – Hubertowi. Łoba ci ale łod XV wiyku sóm patrónami jyjgrów, myśliwców. A juzaś skuli tego, co nasze myśliwce fajrujóm gynał ino tego Hubertusa, trza sam łó niym rzyknóńć ździebko wiyncyj.
Tyn côłki Hubertus to bół pierónowy miglanc, łobdrach, huncwot i rojber, i ku tymu srogi jyjger. Synek fyrszta Akwitanii (żół bezmać we latach 656-727) bół na dworze Pepina Grubego we Heristalu za „ochmistrza”, za takigo – jak to Miymce gôdajóm – „haushofmajstra”. Niy, coby warzół abo ściubiół jôdło do kómory, ale miôł ino łoko na wszyjskich we tym dwórze, we tyj dziedzinie, a iże festelnie rôd miôł góny – bół tyż beztóż nôjlepszejszym kamratym dlô tego rubego Pepina. Jak wiycie, dôwnij to żôdyn tam na nic niy kukôł i góny byli bez côłki rok, a we wercie nôjbarzij byli razinku lelynie (u nôs to zubery, ale to już jes inkszô pôra galot). I kiejsik (a bóło to we Srogi Pióntek 695r) tymu ci to Hubertowi pokôzôł sie we lesie cheba nôjsrogszy lelyń, jakigo łón uwidziôł, kierymu we tykach wiyńca gorzôł, pôlół sie srogi krziż. Niyskorzij jesce kipła mu jego baba Flotybana i tyn Hubertus pociep to wszyjsko, te côłkie te pôńskie życie, ta dziydzina łod tego Pepina Rubego i poszôł do lasa, łostôł pustelnikym. Inksze jesce gôdajóm, co skukôł sie we klôsztorze, łostôł fratrym we takij miyścinie Stabloo. Niyskorzij ci go wywelowali na biskupa we Liège, a we sto lôt po tym, kiej mu sie tyż zemrziło, kiej musiôł pójńść pod sosiynki, papiyż Grzegorz IV łogłosiół go świyntym. Te jego świynto trefiô zawdy we trzecigo listopada. Nó ale, patrónym jyjgrów (do kupy ze świyntym Eustachym) łostôł ci dziepiyro we XV wiyku.
Kiej my już sóm przi tym Hubertusie i przi jegrach, to trza by tyż możno i cosik szpasownego pedzieć. Wszyjskie wiedzóm, co myśliwce majóm rade cyganić, fabulić jak sto diosków. I tyż kiejsik we naszym pniokowym szynku trefiyli sie śtyruch chopa i napoczynajóm jedyn bez drugigo kminić choby nôjynte. Prziszło na naszygo Hanysa Klyty, kiery ci wandrowôł po côłkim świycie i poradziół tyż mocka berać i gôwyńdzić.
– Wiycie, to wszyjsko sie dziôło we Africe – napoczynô Hanys. – Poszli my ze kamratami na gón a snami do kupy jesce poruch Nyjgrów. Pyndalujymy tak bez takô srogô trółwa i łorôz jedyn ze tych Nyjgrów wrzescy choby ci go ze skóry łodziyrali.
– Pozór, pozór! Pierónie gynał na nôs tiger lejzie!
– Wszyjskie prask na ziym, a ino jô sie niy zlynknół, biera ta moja flinta, foluja, anlyguja do ślypia, i prask! Tiger wykopyrtnół i ani niy dyrgnół. Jô ci go łap za szkrawitel i do tasi.
Idymy dalszij i tela coch patróna wrajziół do gywery, a sam ci juzaś jakisik côrny rycy jak sto dziobłów:
– Jezderkusie, jezderkusie! Kuknijcie tam ze lewyj zajty! Pierónym srogi lyjw ci na nôs direkt depce!
Wszyjskie juzaś gich na pychol, we ta trółwa, ino jô nic, styrca sztram, flinta do ślypia i drzist gynał miyndzy te jego ślypia. Lyjw ino fajtnół, przekopyrtnół sie, jô go za te kudły i do tasi.
– Ale, to jesce nic. Idymy dalszij, jô sie śpiywóm tako śpiywka: „my sóm chopcy, co sie niy bojymy...” a sam łorôz wszyjskie Nyjgry, kiere snami szli łoźdiyrajóm sie na côłki karpyntel:
– Pieróny, pozór! Dejcie pozór bo brewider, gynał na nôs, wali dziki elefant.
Wszyjsko napoczło pitać, kaj fto móg i jynoch jô blank samiuśki łostôł. Jezderkusie, tyn elefant fucy choby damfmaszina, ze tyj trompyjty dmuchô, côłko ziymia dyrgoce, a jô nic. Flinta do łoka, opaternie, doczkóm aże bydzie bliżyj i ...
– Hanys, Hanys – rzyknół pieśliwie jedyn ze kamratów. – Prasknóńć we tego elefanta jesce mogesz. Nale, kiej tyż go wciepniesz do tasi, to jak jô cie gichna bez pysk, to na isto wykopyrtniesz jak tyn tiger lebo lyjw!
We świyntego Huberta napoczynali sie zawdy zimowe góny. Jyjgry ardyńskie wtynczôs, we tego 3 listopada, napoczynali góny na lelynie. U nôs ci tyż tego świyntego napoczli fajrować dziepiyro za króla Augusta II Mocnego. Tyn srogi fajer mianowôł sie wteda „hubertowiny”. Ale te jyjgry we tych belgijskich (i niy ino) górach Ardenach mieli jesce taki zwyk, co nôjsrogszego, praskniyntego na tym gónie lelynia, łoddôwali do klasztora, coby fratry rzykali za nich bez côłki sezón, i bez côłki nastympny rok.
Ło „myśliwstwie” gryfnie we dziewiytnôstym wiyku napisôł ci bół Kazimierz Wodzicki (festelnie miôł rôd côłkô prziroda!):
„Dla myśliwego knieja, step lub moczary są światem całym nie dlatego, bynajmniej, aby pragnął łupów i oczekiwał chwili, w której na widelcu ujrzy nie tylko zabitego, ale i upieczonego zwierza, lecz dlatego, że ocenia wybornie czary dzikiej natury, i że napawa się pięknem, jakie umie dojrzeć na każdym kroku i o każdej porze”.
Gryfne słówecka, prôwda? I kiejby to tak terôzki wszyjsko do kupy poskłôdać, trza sam jesce dopedzieć ździebko ło gryfnyj gorzôłce, bo co to za gón, coby na łodwieczerz niy bóło szykownyj wieczerzy, bigosu, parszczónygo miynsa i... dobryj glaski czegosik mocniyjszygo. Niy wiym jak sie robi tyn madziarski „Hubertus” alech wyczytôł ci kajsik, jak zbajstlować takô nalywka sam u nôs, przed kôżdym gónym, coby gynał bóła na popitka po moc fetownym jôdle.
Trza wzióńć glyjtowany garniec, tak kole trzilitrowy i wciepnóńć rajn: po pół fónta fajgów, rozinów, datli, mandli (ździebko gorzkich mandli), deczko cimtu, skurzicy, pôra nelków, mało-wiela waniliji, łoszkrobać po dwie-trzi citrółny i apluziny. Wlôć terôzki trza na to kole pół litra lipcowygo miodu, „patoki” i pół litra szpritu. Wszyjsko gryfnie zaciść jakimsik deklym i wrajzić do gorkij (ale niy za fest!) bratruły lebo wypolonego kachloka. Tak po pôruch godzinach (nôjlepszij, kiejby to bół côłki dziyń) wszyjsko trza przecedzić bez tetrowo pielucha, łoziómbić i... ludzie, jak to poradzi przijńść do łeba!
A niyskorzij idzie berać, fabulić, kminić, co tyż sie ugonióło bez inksze lata. Bo dejcie pozór! Mało kiery jyjger mô cosik do poaszynia sie tu i terózki, ale zawdy mô co łozprawiać ło inkszych gónach, we inkszym kamractwie. Jedno, co ino wszyjskim łostało, to jejich gôdka. Tak jak Ślónzôka niy poradzi Warszawiôk spokopić, tak tyż stare jyjgry poradzóm ze sia gôdać tak, co jich tyż żôdyn niy poradzi pochytać, poszkopić. Na tyn przikłôd badyle, to szłapy łod lelynia; bartnik to ber, niydźwiydź côrny; witerunek, prziwiater to juzaś festelnie wonióncy fet, kierym sie wôbi wilki, fuksy i inkszô gadzina, kierô jes chapich na miynso.