I juzaś Barbórka ...

Ojgyn z Pnioków

Idzie tego tyż posuchać na [link widoczny dla zalogowanych]

Nó, tóż mómy dzisiej gryfny fajer, zwykowy sam na Ślónzeczku fajer, świyntyj Barbary abo – jak to richticzne Ślónzôki gôdajóm – „BARBÓRKA”. Wiycie, sam u nôs, samtyjesze ludzie majóm tak na isto dwa take tradycyjne fajery: świyntego Florijana i świyntyj Barbary. I beztóż tyż u samtyjszych ludzi côłki rok jes, nó ... do siela bół, posztiklowany na dwie tajle. Na wiesna, we môju to jes „Dziyń Hutnika” – znacy fajer na świyntego Florijana, a na już niyskorny podzim, razinku we grudniu, jes ci „Dziyń Górnika” – znacy fajer przi Barbórce. Bo tak po prôwdzie, to kiej sie tak cowiek napocznie gynał łobziyrać naobkoło, to łod Myslowic bez Katowice, Siymianowice, Chorzów, Bytóń, Ruda Ślónskô, Świyntochlowice, Zôbrze i aże do Gliwic, wszandy jes, abo do niydôwna bóło i pôrã werków, i pôrã grubów. Jużcić terôzki to możno niy we wszyjskich tych miastach jes to prawie (a wybôczcie mi te, kiere żech sam dzisiej niy wyczytôł), bo niyftore werki, a i mocka grubów już na amynt pozawiyrali. Już ci tym we tyj Warszawie tego ciynżkigo przemysłu za tela niy bóło potrza. Radszij jim bóło kupować wóngiel kajsik na Ukrainie, we Austaliji i – ludzie, dejcie pozór – we połedniowoamerikóńskim PERU, niźli wybulić za unowocześniyni naszych ślónskich grubów. Lekszij pôrã samtyjszych grubów zawrzić skuli tyj jakijsik ci wysztudiyrówanyj „niyryntównóści” (Pepikóm sie werci ale lajstnóńć sie nasze zawarte gruby), miasto tropić sie ło to, co tyż to sam na tym naszym Ślónzeczku ze ludźmi sie stanie. Lepszij zawrzić wiynkszóśćióm nasze ślónske werki (abo skalić je tymu Inderowi Lakshmi Mittalowi) niźli łozwijać samtyjszy, zwykowy „potyncjôł przemysłowy”.
Nó ale, niy byda sam za tela jamrowôł, bo przeca mómy dzisiej juzaś Barbórka. Dzisiej, razinku we sobota trefióła sie nóm ta Barbórka, a we łóński wtorek mielichmy „Andrzyjki”, ło kierych ale mi tak jakosik gupiô gôdać, bo chocia to tyż jes gryfny i tyż nasz ślónski zwyk, ale ... gorolskie „imiyniny”. Jes ci tyż ale festelny fajer, chocia już – jak zawdy – po piyrszyj jagwyntowyj niydzieliczce. A pamiyntôcie jesce, iże kiejsik – dôwno, dôwno tymu nazôd – jedyn samtyjszy arcybiskup dôł takô dyszpynza hajeróm, berkmónóm, grubiorzóm, wszyjskim jejich familijantóm i napytanym na tyn fajer byzuchantóm, iże we tyn dziyń – i côłkô noc – mogóm sie łóne fajrować na côłki karpyntel. A przecamć wszyjske samtyjsze gynał tyż miarkujóm, iże sam u nôs na Ślónsku we kôżdyj chnetki familiji musiôł być abo berkmón abo huciôrz, smelcyrz, a jesce niy tak dôwno (podwiyl niy nastała mółda na te wszyjskie cudze miana) – niy bólo tyż familiji kaj by niy bóło gryfnyj dziołchy – Barbórki.
Barbórka, Berbla, to jes ci przeca na isto gryfne miano dlô niy ino samtyjszych dziołszek, kierym dowali to na krzcie. W kôżdyj dôwniyjszyj hajerskij familiji musiała chocia takô jedna Barbórka być. Bo Barbórka, i to łod blank starego piyrwyj, to jes patrónka wszyjskich berkmonów, tyż i kamiyniôrzy, wojôków i – możno mało fto ło tym wiy, mało fto miarkuje – zyjmanów i rybôków. Tela, co nôjbarzij we zocy majóm Jóm berkmóny i ... możno to bydzie fółglowate ... drukôrze. I tu mi sie spómniało take rzykanie Katarzyny Przygodzkiej, kierech kajś, i kiejsik pierónym downo tymu nazôd wyczytôł ... a terôzki tak jakech to przi mojij sklerółzie spamiyntoł, naszkryflóm:
„Święta Barbaro górników patronko
Zejdź w niewoli podziemia czarne
I szaty swojej koronką osłoń
Tajną drukarnię.
Patronko pracy podziemnej –
Rozświetl krecią ciemność
Lochów, w których się broń wykuwa;
Nim padnie hasło,
Nad górnikami narodu czuwaj
A wrogom oczy zasłoń. (...)
Święta Barbaro, patronko podziemia
Rozświetl ciemność więzienie (...)
Wyprowadź naszą młodość niecierpliwą,
Z odkrytą przyłbicą,
Z ciasnoty konspiracji – na kulomoty!”
Nale, babeczki tym swojim grubiorzóm rychtowali we chałpie krupnioki, ślónski wuszt ze mosztrichym i gryfne, ale festelnie srogie ajsbajny. Wiycie, take ci ajsbajny, iże kostyry śnich to bali i bez łokno wystôwali. Ku tymu mocka piwa i gorzôłecki. Niyftore ale chopy-łochyntole przikludzali sie do chałpy po pôruch godzinach, a możno i po pôruch dniach, nikiej jedyn taki mój kamrat Pyjter ze gruby „Kleofas”. A bóło to tak: Barbórka, srogi fajer na grubie a jedyn taki hajer (miôł ci łón już ździebko betków naszporowane) i miarkowôł, co jego baba (gorolica) bydzie mu juzaś haja robić skuli tego, iże we tym dnioszku łón ze swojimi kamratóma cosik tam szluknyli, poszôł do dôwniyjszego składu, takigo gryfnego sklepu we Katowicach („Łosoś’ sie tyn sklep mianowôł) i lajstnół sie ze trzi fónty ślimoków, takich szneków jak to móndroki gôdajóm. Niyskorzij we barbórkowy fajer, na łostatek przilazuje tyn berkmón po tyj szykownyj, gryfnyj grubowyj „Barbórce” do dóm. Idzie sie tak opaternie i na tricie, na sztrółdeklu wysuł te wszyjskie sznekry, te wszyjskie ślimôki. Glingô do dźwiyrzy, starô jego łozewrziła dźwiyrze i dôwej ze pyskiym na niygo:
– A kajś to ty giździe dziosecki to siela bół? Kaj żeś sie tak dugo szmyndziół, kaj żeś sie tak dugo mackôł?
– Nó, ... a ... gôdołech wóm ślimôki, sznekry dioseckie cobyście gibcij tyrali, bo mie starô sprzezywo!
Nale, te wszyjskie ślónskie babeczki poradziyli urychtować takô moc gryfnô, szmektnô warzónka. Bezmać to ino chopy poradzóm uwarzić, ale trza tam do tego zółwizół babskij gracy. Ta warzónka, to jes gorzôła na szpricie, ze miodym, citrółnom, cimtym i nelkami. Nó, i bez kołocza tyż niy mógło to być. A kołocze to te nasze samtyjsze ślónske Barbórki poradziyli piyc tak, co do dzisiôj niyftore niy poradzóm sie bez tego łobyjńść. Bo to jest ci ze tymi naszymi Barbórkami tak, co łone poradzóm być miluśkie, dociyrne, gryfne ale i łoszkliwe. Jakosik tak kole siyrpnia jedyn mój kamrat ze mojigo familoka prziszôł do chałpy po jakisik śtyruch dniach. Jego tyż starô na niygo ze fresom, rycy pyskiym na côłki karpyntel:
– Kaj żeś ty giździe, ty łochyntolu, ty lómpie pieróński tak dugo bół?
– Kaj ... kaj ... a jak ty myślisz moja roztomiyło? Jô, jô ... jôch bół na nartach, szusowołech ja sie patrzi na bednôrkach!
– Co? Cóż ty ro fandzolisz? Terôzki bez lato?
– Ja ... ja ... takech sie to skorzij umyślół i ... i ... byda sie tego sztram trzimôł!