A żyń ty dzioble do piykła...

Ojgyn z Pnioków

Idzie to tyż posuchać na [link widoczny dla zalogowanych]

Pewnikiym eście – a gôdóm terôzki do babów – jesce nigdy niy słyszeli jak sie dziobła żynie do piykła. Ale moge sie i tak przitrefić, iże tym tuplym zbawicie wasze duszycki, kiej podanego knifu użyjecie, takóż tyż uznôcie, co chocia tyn wywołany Amor radszij góści we szpasownych palastach i libeźnych kómnatach, niźli we chudobnych chałupach, jednakowóż swoja moc łobjôwiô lecy kedy tyż i pojstrzód gynstych lasów, spadzitych i przikrych górów, i we zadupiastych hyjlach. Tak tyż letko idzie wytuplikować, iże wszyjsko na tym świycie jes ci tymu amorowi podlygłe. Nó, tóż terôzki jadymu podle raje, nó ... podle Giovanni Boccaccia ...
Kiejsik, za pierónym starego piyrwyj we mieście Capsa (we Barberii, terôzki we Tunezji) miyszkôł jedyn istny, festelnie pijynżny cowiek, kiery pojstrzód inkszych dziecek miôł jedna, festelnie szykownô i urodnô cera, mianowanô Alibech. Dziołszka ta, niy bóła krześcijankóm, słyszała ale niyrółz, jak to krześcijóny swoja kónfesyjô i swoja słóżba Pónbóczkowi piastujóm. Beztóż tyż spytała sie kiejsik trefiónego na dródze krześcijóna, jakim szimlym nôjlepszij słóżyć Bogu idzie. Tyn istny łodpedziôł, co nôjlepszij słóżóm Pónbóczkowi ino te, ftore nôjdalszij łod ziymskich zachów śmiatajóm , na podaństwo pustylników, kierzi na pustynia Tebaidy (kole Tebów we Egipcie) pocióngli. Wtynczôs ta niydoświadczónô dziołszka, ftoryj ledwa pizło siedymnôscie lôt, radszij dzieckowym zakciyniym niźli rozómnóm pragliwóścióm sprawiónô, niy pytajónc żôdnego ło dorada, samiusiyńkô puścióła sie we tajnóści ło szaroku w dróga do tyj Tebaidy. Po wieluch ciynżobach yntlich zaklechtała sie do jednyj pustylni. Już ze daleka ujzdrzała lepianka, zatym wlazła rajn, kaj natrefióła na jednego świóntobliwygo chopa styrcóncwego w dźwiyrzach. Tyn, festnie zadiwany spytôł sie jóm , czegóż tyż to sam szukô. Dziołszka na to, iże natchniônô głósym pónbóczkowym, zuchto za cowiekym, ftory by jóm bożyj słóżby naumiôł.
Zôcny pustylnik, zwôżywszy jeji modość i prziroki, napocznół lynkac sie, iże dzioboł moge go zbamóńcić, kiej jóm zadziyrżi dlô sia, beztóż tyż pochwôlół jeji cny zamiar, nakôrmiół jóm korzónkami, datlami i pónkami, pokrzypiół jóm frisznóm wodóm i pedziôł:
– Niydaleko łod tego miyjsca, moja ceruszko, miyszkô jedyn świóntobliwy chop, kiery we tyj materyji jes moc lepszyjszym rechtorym dlô cia niźli jô i beztóż tyż radza ci, cobyś sie tam dó niygo zakludzióła.
Dziywka puścióła sie w dróga, a kiej już ku niymu prziszła, usłyszała gynał takô samô dorada. Wandrujónc dalszij, dokulwitała sie do pustylni modego pustylnika, srodze zôcnego i nabóżnygo cowieka, mianowanego Rustico. Zwrócióła sie ku niymu ze podanym co i do inkszych zapytaniym.
Rustico, kcónc na srogo próba swoja cnóta wystawić, niy łodprawiół jij, ino we swojij klauzie, swojij celi jóm zatrzimôł. Za nadyjńściym nocy narychtowôł ji łóże ze palmówych liściów i kôzôł ji sie legnóńć. Chnet tyż pokusy łostatecznô haja strzymiynźliwóści pustylnika wydali. Czujónc, iże siyły swoji przecyniół, wyłolbrzimiół niy doczkôł już na dalsze szturmy, ino dôł gywaltowi zadek i za zwyciynżónygo sie uznôł. Łostawiwszy tótyż świóntobliwe meditjyrowani, rzykani i biczówani, prziwołôł na pamiyńć szwarnota i modość dziołszki, i jimôł sie główić nad tym, jakóm drógóm mógby dójńść do cylu tak, coby łóna sie blank niy kapła, iże jako cowiek łozwiynzły i chutliwy ino spôłniynia swojich chucisków miôł na cylu. Nôjprzodzij zadôł ji pôrã pytani i ze łodpowiydzi jeji poznôł bezsprzycznie, iże łona blank niy miarkuje, co tyż to za gadzina jes tyn chop. A i ku tymu, iże w samyj rzecy jes tak bulatô, jakóm sie wydôwała jimu być. Kiej tyż sie w tym do łostatka upewniół uzdôł, co pod pokrywkóm słóżby bożyj do tego jóm prziwiyść ku tymu, coby jego wóli usuchliwóm bóła.
Nôjsómprzód totyż moc szyroce łozprawiôł jij ło dzioble, zaprzisiyngłym wrogu ludzikgo rodzaju i Pónbóczka, a niyskorzij dôł jij do wymiarkowaniô, iże nicym Pónbóczkowi barzij przisłużić sie niy moge, jak zażyniyńciym czôrta do piykła kany Sprawca na wiyczność go wygnôł.
Dziołcha spytała, jak tyż to sie przinoleżi ku tymu zebrać.
– Zarôzki lobejzdrzisz – łodpedziôł Rustico – czyń ino to, co jô robić byda.
Rzykszy te słówecka, ściepnół ze sia swoji liche prziłodziynie i blank co posebłuczóny prasknół na kolana, nikiej by rzykani dó niyba zanosić se uzdôł.
Dziywka, tyż blank sagô, uklynkła naprociw niygo. A Rustico, widzónc jóm w tyj póstaci, jeszcze srogszym chuciskiym zagorzôł, tak iże wrółz nastómpióło mortwychstani jego przirodzyniô. Ta dziołska, Alibech, kiej to ino spomiarkowała, wrzeskła we srogim zadziwiyniu:
– A rzyknij mi ty ino, Rustico, co tyż to u cia sztrekuje sie na przodku, czego jô blank ci ... niy móm?
– Ach, ceruszko ty moja roztomiylo – jónknół Rustico – to jes tamtyn dzioboł, ło kierym żech ci gôdôł. Terôzki dowo do chycu tak stopieróńsko, iże ledwa szczimać to poradza.
– Niech bydzie Pónbóczek pocchwôlóny – zawółała dziywka – widza, iżech jô jes szczyńśniyjszô łod cia, bo niy móm takigo łobmiyrzłego dziobła.
– Prôwda rzykłaś – łodrzyk Rustico. – A môsz dziołcha za to inkszô zacha, ftoryj jô juzaś niy móm.
– A cóż tyż to takigo? – spytała ta Alibech.
– Ty môsz ... te piykło –rzyknół Rustico – i zaprôwda, gôdóm ci, iże Pónbóczek przisłôł cie samtukej dlô zbawiyniô duszycki mojij, eźli boć smiyłujesz sie nady mnóm, i eźli, kiej tyn dzioboł nónkać mie pocznie, zgódzisz sie, cobych go do piykła zażynół, srogô ulga mi sprawisz a i Pónbóczkowi uczynisz rzec łogrómnucnie miyłóm, co jakoś rzóńdzióła, bóło prziczynóm twojigo samtukej prziwandrowaniô.
Dziółszka łodrzykła na to we dobryj wiyrze:
– Ćcigódny łojcze, eźli jô we samyj rzecy móm te piykło, tóż niech sie stanie, jak kcesz.
– Bydź ty mi błógosławiónô, ceruszko moja – zawołôł pustylnik – pódźmiy tóż tyż i zażyńmy tego dziobła, cobych móg ulzyniô i spokoju zaznać.
Z tymi tyż słówy zakludziół dziołszka do swojigo prykola i pokôzôł jij, jak sie zachować przinoleżi, kiej sie kce potympiyńca uwiyńzić. Dziołszka, ftorô jesce nigdy żôdnego dziobła do piykła niy żynóła, czuła podwiyl co niyjakô bolóncka, i beztóż tyż rzykła:
– Zaiste, mój łojcze, dzioboł tyn musi być łobmiyrzłym stwóróm i richticznym niyprzijôcielym Pónbóczka, boć bali i samymu pykłu przi wlazowaniu rajn richticzny krziz sprôwiô.
– Moja ty ceruszko roztomieło – zawołół Rustico – niy zawdy, niy zawdy jednakowóż tak bydzie.
I coby tego łoszkliwego dziobła poskrómić, podwiyl sie ze tego prykola niy sztrekli, jesce ze szejść razy go do pykła żynyli, tak iże mu na tyn rółz côłkô chłóbliwość i szpanowanie ze palicy niy wybiyli, i blank do spokojnóści go niy prziwiydli. Kielakróć niyskorzij dzioboł juzaś sie we swojij niyposkrómiónyj hyrnóści podnosiół, dziołszka bóła ciyngiym fertik do upokôrzaniô, do nónkaniô go, znejdujónc sroge we tym ćwiczyniu zadowolyni i uciycha. Rzóńdzióła wtynczôs ku Rusticowi:
– Widza terôzki dowodnie, iże prôwda gôdali poćciwce ze Capsa, miyniónc, iże srodze miyłóm zachóm jes Pónbóczkowi słóżyć. Na isto anó niy spóminóm sie, cobych lecy kedy ze jakijsik roboty tela uciychy miała, co ze tego żyniyńcia dziobła do piykła. I tak sie miarkuja, co kôżdy, fto NIY kce ze côłkij siyły Pónbóczkowi słóżyć, jes ino bezrozumnóm gadzinóm. Beztóż tyż przilazowała sztyjc i jednym ku Rusticowi i rzóńdzióła:
– Ćcigódny łojcze, prziszłach samtukej po to, coby Bogu słóżyć, a niy lynić sie i bómlować. Pódźmy tóż tyż i tego dziobła do pykła wrażejmy! A nałónczôs tego nabóżnygo ćwiczynia gôdała juzaś:
– Niy miarkuja, niy poradza spokopić, po jakiymu tyn dzioboł ze tego pykła sztyjc śmiatô? Kiej by w niym ochótnie łozstôwôł, jak te piykło go rade przijimô, na wiyki wiyków amynt musiôł by tam góścić i wiykować.
Takim powiydzaniym, nawôwianiym i naganianiym do słóżby bożyj ta świyrgołuszka yntlich tymu Rusticowi tela wôłny ze kamuzeli uszczkła, iże we tym łoka mrziku kiejby na inkszego już siódme poty prziszli, jego ino zimne dyrgówki brali. Beztóż tyż pedziôł na łostatku Alibech prómp, iże tego dziobła gnymbić ino wtynczôs przinôleżi i do piykła żynóńć, kiej palica ze hyrności za tela we wiyrch sztrekuje.
– My juzaś, moja ty roztomiyło – dociep jesce – za łaskóm boskóm takechmy go łokiyłznali, iże prosi ino ło jedne: coby go blank we pokoju łostawić.
Tóm gôdkóm skłóniół dziołcha na jakisik czôs do spokójności. Jednakowóż tak po pôruch dnioszkach widzónc, iże Rustico blank niy kwôpi sie ze żyniyńciym dziobła do piykła, dziołszka pedziała:
– Rustico, kiej już twój dzioboł jes łokiyłznany i doskwiyrać ci ustôł, to terôzki moje piykło blank mi pokoju niy dowo. Spôłnisz dyć tyż dobry uczynek, kiej pómogesz mi przi hilfie tego twojigo dziobła łokiyłznać deczko ściykłóść mojigo piykła, tak jak jô mojim piykłym spómógłach ci upokorzić hyrność twojigo dziobła.
Nó ale, tyn borok Rustiko, ftory ćkoł ino korzónki i popijôł wodóm, niyrôd na te zaproszynie łodrzykôł i tuplikowôł tyj Alibech, iże dlô uholkaniô i spamiyntaniô jeji piykła potrza côłki hormiji ... dziobłów. Łobiecôwôł jednakowóż, co bydzie ji pómogôł w miara swojich siył. W rzecy samyj poniykedy jesce Rustico Alibech wygodziół, atoli przitrefiało sie to tak rzôdko i malo kej, iże geldowalo to tela, co wciepniyńcie jednyj myszy do pychola lyjwa. Dziołcha ale, miarkujónc, co niy moge Pónbóczkowi słóżyć tak, jak jakby ji sie widziało, sroge niyzadowolniynie i zgórzkniałość pokazowała.
Beztynczôs przitrefiyło sie, co we tym miyście Capsa wybuch srogi łogiyń, ftorego łofiaróm pôd we swojij chałpie łojciec Alibech do kupy ze wszyjskimi dzieckami i côłkóm familijóm. Alibech łod tego mómyntu łostała jedzinóm dziydziczkóm srogij dziydziny i iścizny. Dowiedziôł sie ło tym jedyn istny, fyrniok mianowany Neerbal, ftory do siela côłki swój majóntek już blank przetyrmaniół i w te piynty napocznół sznupać, zuchtać za tóm Alibech, coby sie śnióm łożynić i nacapić jeji herbowina. Tak dugo wandrowôł aże jóm znod i ku srogij uciysze Rustica, a nad wólô Alibech, zebrôł jóm do Capsy, łożyniół sie śnióm i łobjón we włôdanie côłkô jeji majyntnóść.
Ale kiej tameszne niywiasty skorzij wkludzyniô jóm (jak to bóło u nich we zwyku) do małżynskij łóżnicy spytali, we jaki szimel słóźóła Pónbóczkowi u tego pustylnika na pustyni, ta łodrzykła, iże ansztryngowała sie, zmôgała sie ze żyniyńciym dziobła do piykła, i iże tyn istny Neerbal popôłniół srogi grzych, łodrywajónc jóm łod tyj boskij powinnóści. Natynczôs te wsiowe baby spytali, jak tyż to ci tego dziobła sie do piykła żynie?
Alibech wszyjsko jim gynał lopedziała (i pokôzała tyż) i wtynczôs baby praskły śmiychym a zatym rzykły:
– Niy trôp sie dziołcha, aże niy trôp. Przecamć i samtukej podane dobre uczynki idzie spôłniać a tyn côłki Neerbal pospołu ze cia tyż niy nôjgorzij Pónbóczkowy słóżyć bydzie poradziół.
Na łostatku we côłkij dziydzinie krajzowała niyskorzij powiadaczka, iże: „Nôjmilyjszô słóżba dlô Boga – wciepowa przinôleżi piykło jego wroga”.